به قلم: منصف الکریمی
مرکز انتشارات "سحر" که تحت مالکیت محمد صالح رصاع قرار دارد، اخیرا کتابی به نام "جامعه ترس"، به قلم آقای دکتر منجی الزیدی، استاد آموزش عالی و پژهشگر علوم اجتماعی و سیاست‌های حوزه فرهنگی و جوانان که از تجربه پرباری در دو حوزه فرهنگ و ارتباطات برخوردار است، را به چاپ رساند. 
منجی الزیدی در این کتاب خود، مجموعه مقالاتی را گردآوری کرد که پیشتر، در طول چهار سال در مجله "‌لیدز عربی"‌ منتشر کرده بود. عبدالحفیظ الهرقام بر این کتاب مقدمه نوشت و اثر هنری علی الزنایدی روی جلد این کتاب نیز زیبایی آن را دوچندان کرد.
این اثر در بردارنده مجموعه مقالاتی است که مؤلف به واسطه آن دست به بررسی و کنکاش در تحولات اجتماعی عمیقی که در چارچوب دشوار انتقال دموکراتیک، در کشور ما در حال وقوع است، زد و نیز ظواهر و رفتارهای این جامعه را مورد بررسی قرار داد و اشاره کرد که در نتیجه این وضعیت، یک بحران گسترده با ابعاد به‌ هم‌ پیوسته در حال وقوع است و امید می‌رود که خواننده، ابعاد پنهان و ریشه‌های آن را درک کند و مسئولیت هر طرف در بزرگ ساختن و انتشار بیش از پیش این بحران را بشناسد، تا بتواند همانطور که نویسنده مقدمه آن بیان داشت، احوال جامعه تونس را بشناسد و با نگاهی دقیق و نکته‌بین و با استفاده از ابزارهای دانشگاهی که نگاه مستکبرانه و از موضع برتر را نمی‌پذیرد، بلکه به دنبال ابلاغ رسالت خود در گسترده‌ترین سطح ممکن و بدون هیچ گونه تکلف و پیچیدگی در پرداختن به موضوع با استفاده از زبانی گویا و روشی منظم در عین حفظ دقت و زاویه تحلیل و استحکام روشی است، به غور در عمق موضوع بپردازد.
نگارنده مقدمه این کتاب، یعنی استاد عبدالحفیظ الهرقام تأکید کرد: «هیچ حادثه دردناکی نیست که ضمیر انسانی را آزرده باشد و هیچ پدیده اجتماعی‌ای نیست که در جامعه شیوع پیدا کرده باشد، مگر اینکه به موضوع سخن مردم تبدیل می‌شود و نویسندگان در یک فرایند اکتشافی راجع به بیماری‌ها و آفت‌هایی که جامعه از آن رنج می‌برد، بدان می‌پردازند و علاوه بر آن، به مسائلی توجه نشان می‌دهند که در ارتباط با وضعیت سیاسی بحران زده تونس یا در موضوع تبعات ویروس "‌کرونا"‌ در دو حوزه ملی و جهانی، آن را شایسته توجه و پردازش می‌بینند.
آنچه که در این کتاب جالب توجه است، تنوع موضوعات مطروحه در آن و اصرار نویسنده به افشای یک واقعیت سیاسی و اجتماعی تلخ است که به جان‌ها ترس و تردید می‌اندازد. زیرا نویسنده این کتاب، در پرداختن به سطح خطر برخی از پدیده‌ها و شیوع آن در جامعه، از خود جسارت نشان داد و از تصاویر صادقانه‌ای بهره گرفت که واقعیت زندگی ما را با همه پیچیدگی‌ها و اشکالاتش نشان می‌دهد تا حدی که برخی از پدیده‌ها در این واقعیت، شکل فرهنگی به خود می‌گیرند که از آن جمله‌، می‌توان به تجاوز، ربا و کسب مال آسان اشاره کرد که به گستردگی در این جامعه شیوع پیدا کرده است و این کتاب از طریق پرداختن به مجموعه رفتارها و ظواهر زشتی که آن را رسوا می‌کند، به سطح نیاز جامعه تونس به یک جنبش اصلاحی جدیدی که یک پروژه اجتماعی جدید را بنیان بگذارد و آگاهی به مسائل اجتماعی را در بعد ارزشی و اخلاقی و جلوگیری از سلطه سیاست بر همه عرصه‌های زندگی به مردم تونس بازگرداند، اشاره می‌کند و بیان می‌دارد که «لزوما همیشه، سیاست و اخلاق با یکدیگر جمع نمی‌شوند». الهرقام در مقدمه خود بر این کتاب، از نگرانی خود به دلیل گسترش پدیده "‌استبداد"‌ ترس در جامعه به عنوان "‌نتیجه هرج و مرج و سستی و زیر پا گذاشتن قانون و دریدن قدرت حکومت عادلانه" ‌سخن گفت. 
آنچه که خواننده را به مطالعه دقیق این کتاب تشویق می‌کند، سخن مؤلف آن است که گفت: «در سال۲۰۱۱، زلزله‌ای جامعه تونس را لرزاند. این زلزله، سهمگین اما قابل پیش‌بینی بود. تحولات آن به سرعت به وقوع پیوستند، اما مقدمات آن، از پیش فراهم شده بود. اشتباهات بسیاری روی هم انباشته شدند، گویی یک تنور داغ اجتماعی در فوران بود. عوامل خارجی نیز برای به حرکت درآوردن صفحات زمین در تونس مداخله کردند تا هر آنچه که در زیر پوسته کشور بود، بیرون بریزد. هرج و مرج شد، چشم‌انداز از بین رفت و نگاه، تیره شد. 
بین آوارهای جامعه، بارقه امیدی دیده شد و بشارت‌های دوری برای آغاز یک روز جدید به گوش ما رسید... غافل از اینکه سیل‌های بنیان‌کنی در پی زلزله جاری شد که همه بنیان‌های مادی و نمادین سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را از ریشه برکند... خاک‌های روی هم انباشته شده از قبل را با خود شست و برد و زباله‌ها و نخاله‌هایی را از مسیرها و مصب‌های مختلف به جامعه سرازیر کرد... زندگی روزمره به نمایشی تبدیل شد که بین درام و کمدی و بی‌هدفی و تکرار سریال‌وار... به علاوه برخی صحنه‌های قهرمانانه جمع کرده بود. پرده‌ای افتاد و پرده دیگری بالا رفت... افرادی رفتند و دیگرانی جای آنها را گرفتند. دکورهای جدیدی ساخته شدند و دکورهای دیگری نیز بر جای خود باقی ماندند. لباس‌هایی که بسیاری از آنها فرسوده، قدیمی و وصله‌دار هستند... و برخی جدید و مملو از زیورآلات... بسیاری ماسک بر چهره دارند... آیا "اروینگ گُفمان" نگفت که زندگی اجتماعی یک نمایش و مردم بازیگران آن هستند؟ 
نکته قابل توجه این است که این کتاب، از ابتدا و هنگامی که نسخه پیش‌نویس آن تهیه شده بود، مورد توجه تعدادی از متخصصان جامعه شناسی تونس و کشورهای دیگر قرار گرفت، زیرا دکتر احمد زاید، جامعه شناس مصری درباره آن گفته بود: «مجموعه مقالات این کتاب، ما را به عمق لایه‌های جامعه معاصر می‌برد، جایی که فرهنگ‌هایی در آن ایجاد می‌گردند که نزدیک است انسان را در محاصره خود بگیرند و توانمندی‌های نوآورانه او را خفه کنند و او را به سیاهچاله‌های بی‌یقینی فرو ببرند تا جامعه‌ای مملو از تناقض را شکل دهند... اهمیت این اثر برآمده از موضوعاتی که در آن مطرح شده، یا سبک روایت شیرینی که سخن درباره موضوعات مختلف در قالب آن ایجاد گشته، یا چارچوب نظری و روش طرح هوشمندانه ایده‌ها و محتوا نیست، بلکه اهمیت آن، بیشتر برآمده از روش نقد اجتماعی است که بر تخیل جامعه شناسانه در پژوهش راجع به معانی و دلالت‌های پنهان در پشت رفتار ظاهری مبتنی است. 
اگر بخواهیم که جوامع عربی ما از این وضعیت کنونی عبور کرده و از دایره "قصور" خارج شوند، باید این روش را در آن ریشه‌دار کنیم. دکتر محمد نجیب بوطالب، جامعه ‌شناس تونسی گفت: با روش ادبی و تحلیلی و انتقادی که این کتاب به طرح مشکلات اجتماعی پرداخت، مدار ترسی که جوامع جدید از جمله جامعه تونسی را به واسطه بروز مجموعه پدیده‌ها و رفتارهایی که نشان دهنده بحران در جامعه و کشور هستند در بر می‌گیرد، تقویت می‌شود.
همچنین دکتر فتحی لیسیر، استاد تاریخ معاصر دانشگاه تونس گفت که این کتاب، خلاصه و چکیده‌ای از تعاملات مهمی در ابعادی از شرایط کنونی تونس است که دکتر منجی از زیدی، پژوهشگر و استاد جامعه ‌شناسی دانشگاه تونس آن را به ثبت رساند و برجسته ترین تبعات، مشکلات، موانع و بیماری‌های اجتماعی قدیمی و جدید که جامعه تونس از سال‌ها قبل با آن مواجه شده است را مورد کنکاش قرار داد. وی ادامه داد: ویژگی‌های "فرهنگ گذری" بر کلیت جامعه تونس که در حال عبور از یک نقطه عطف در تاریخ کنونی خود است، تسری پیدا می‌کند. این نقطه عطف، یک فرهنگ ثبات ناپذیر با همه نشانه‌های هرج و مرج، عدم کنترل بر امور و آشفتگی امنیتی و غیره است. این کتاب، فواید بسیاری را در خود دارد و فراتر از آن نیز باید گفت که در موضوع پژوهش خود، فصل الخطاب است. در نتیجه، شایسته قرائت، تدبر و بحث است.
این کتاب تالیف شد تا بر اعتبار آثار مولف خود بیفزاید. زیرا پیش از این، دکتر منجی الزیدی که متخصص مطالعات و پژوهش و تدریس در حوزه علوم اجتماعی در دو حوزه "فرهنگ و جوانان" است، آثاری در این حوزه تألیف کرد که عبارتند از: 
کتاب "جوانان و فرهنگ" (۱۹۹۱)، "ورود به زندگی جوانان و فرهنگ و تحولات اجتماعی" (۲۰۰۴)، "فرهنگ خیابان" (۲۰۰۷) و "مخاطبان فرهنگ" (۲۰۱۶)

https://ar.lemaghreb.tn/%D۸%AB%D۹%۸۲%D۸%A۷%D۹%۸۱%D۸%A۹-%D۹%۸۸-%D۹%۸۱%D۹%۸۶%D۹%۸۸%D۹%۸۶/item/۵۱۲۹۳-%D۸%A۷%D۸%B۵%D۸%AF%D۸%A۷%D۸%B۱%D۸%A۷%D۸%AA-%D۹%۸۱%D۹%۸A-%D۹%۸۳%D۸%AA%D۸%A۷%D۸%A۸%D۹%۸۷-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%AC%D۸%AF%D۹%۸A%D۸%AF-%C۲%AB%D۹%۸۵%D۸%AC%D۸%AA%D۹%۸۵%D۸%B۹-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%AE%D۹%۸۸%D۹%۸۱%C۲%BB-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%AF%D۹%۸۳%D۸%AA%D۹%۸۸%D۸%B۱-%D۹%۸۵%D۹%۸۶%D۸%AC%D۹%۸A-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%B۲%D۹%۸A%D۸%AF%D۹%۸A-%D۹%۸A%D۸%B۱%D۸%B۵%D۸%AF-%D۸%AA%D۸%AD%D۹%۸۸%D۹%۹۱%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۸%AA-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۹%۸۵%D۸%AC%D۸%AA%D۹%۸۵%D۸%B۹-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%AA%D۹%۸۸%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۹%۸A-%D۸%A۸%D۸%B۹%D۸%AF-۲۰۱۱